Vernieuwde Scheldekaaien in Antwerpen verkozen tot beste publieke ruimte van Vlaanderen

afbeelding: © Infopunt Publieke Ruimte

De Prijs Publieke Ruimte zou dit jaar worden uitgereikt tijdens het Congres en Forum Publieke Ruimte op 17 maart in Gent. De coronacrisis trok daar een streep door. Infopunt Publieke Ruimte en gaststad Gent werkten een alternatief programma uit zodat het congres en de prijsuitreiking door Vlaams minister van mobiliteit en openbare werken Lydia Peeters via een livestreaming kon verlopen. Dat gebeurde op 9 juni.

Vijf nominaties

In het kader van het twintigjarig bestaan van de Voetgangersbeweging is de jury op zoek gegaan naar vijf projecten waar prominent aandacht gaat naar de voetganger. Uit 49 inzendingen nomineerde een vakjury vijf projecten voor de jaarlijkse Prijs Publieke Ruimte. Mechelen, dat twee jaar geleden de prijs won, liep dit jaar opnieuw in de kijker met de herinrichting van de dorpskern van Hombeek. Antwerpen sleepte twee nominaties in de wacht met de vernieuwing van de Scheldekaaien Sint-Andries en Zuid en met de aanleg van het Rozemaaipark in Ekeren. Het Brussels gewest wist de jury te charmeren met de aanleg van tramlijn 9 tussen Ganshoren en Jette en de daaraan gekoppelde stadsvernieuwingsprojecten. Herentals tenslotte vormde het ingesloten binnengebied Schaliken om tot een hedendaags park op een steenworp van het stadscentrum.

Van parking tot ontmoetingsplek

Het gebied Sint-Andries en Zuid is een van de deelgebieden van het masterplan Scheldekaaien. Het masterplan legde de krijtlijnen vast voor de heraanleg van de Scheldekaaien, vanaf het Eilandje in het noorden tot Blue Gate Antwerp in het zuiden van de stad. Het probeert twee schijnbaar tegengestelde agenda’s te verzoenen. Aan de ene kant wil het over een lengte van zeven kilometer een Stad aan de Stroom realiseren, met een nieuwe openbare ruimte die de band tussen rivier en stad in ere herstelt. Aan de andere kant moet het Sigmaplan worden uitgevoerd om de stad te beschermen tegen datzelfde water met een nieuwe, hogere en ononderbroken waterkering. De waterkering verdeelt het kaaigebied in een droge stadszijde en een overstroombare rivierzijde.

Juryvoorzitter Jan Vilain motiveert de keuze van de jury: “De stad Antwerpen en De Vlaamse Waterweg hebben de noodzakelijke werken van het Sigmaplan om de stad te beschermen tegen overstromingen zijn aangegrepen om de stad opnieuw bij de Schelde te brengen. Vroeger waren de kaaien een parking waar mensen van buiten Antwerpen hun auto achterlieten om de stad in te trekken. Vandaag komen stadsbewoners naar hier om uit te waaien, de voeten in het water te steken, afscheid te nemen van een dierbare of van de zonsondergang te genieten. De Scheldekaaien zijn een bestemming op zich geworden waar voetgangers een openruimtegevoel krijgen dat zelden zo dicht bij een stadscentrum te vinden is. Tijdens de coronalockdown is overduidelijk gebleken dat steden nood hebben aan zulke plekken.”

Schepen van stadsontwikkeling en haven Annick De Ridder: “De Schelde maakt van Antwerpen een sterk merk en is doorheen de eeuwen altijd de levensader van onze stad geweest. Met de heraanleg van onze Scheldekaaien creëren we een nieuwe toegangspoort om Antwerpen aan het water te beleven en zorgen we ervoor dat de Antwerpenaar terug met zijn gezicht naar de stroom gaat leven. Het is een nieuw landmark voor bewoners en bezoekers. De Prijs Publieke Ruimte is dan ook de kers op de taart voor iedereen die zich heeft ingespannen om tot dit prachtig resultaat te komen.”

In het dertienjarige bestaan van de Prijs Publieke Ruimte is De Vlaamse Waterweg de eerste opdrachtgever die de onderscheiding twee jaar op rij wint. Vorig jaar was De Vlaamse Waterweg samen met de stad Kortrijk winnaar met de vernieuwing van de Oude Leieboorden. Gedelegeerd bestuurder Chris Danckaerts reageert: “De toekenning van de prijs houdt voor De Vlaamse Waterweg en onze medewerkers andermaal de erkenning in van de maatschappelijke meerwaarde die we voortdurend met de realisatie van onze projecten nastreven. Samen met de stad zijn we er in geslaagd om in dit project een verhoogde waterveiligheid te verenigen met een versterkte waterbeleving waardoor de band tussen stad en stroom wordt aangehaald. Het motiveert alle betrokkenen om in de andere kaaizones op hetzelfde elan door te gaan.”

Publieksprijs voor Herentals

Naast de onderscheiding van de jury kon het publiek online stemmen voor alle genomineerden. 2159 mensen lieten weten welke van de vijf projecten hun favoriet was. Herentals won overtuigend.

Schaliken is een strategisch gelegen binnengebied dat aansluit bij de Grote Markt van Herentals. De heraanleg komt tegemoet aan verschillende uitdagingen van de 21ste eeuw: ontharding, strategische verbindingen voor zacht verkeer, een duurzame waterhuishouding, een kindvriendelijke inrichting en een kwalitatieve invulling van tijdelijke ruimtes. Tegelijkertijd is de geschiedenis van de plek op een hedendaagse manier weer op de voorgrond gebracht.

“Herentals geeft met dit project een voorbeeld voor een succesvolle aanpak van ‘binnenkanten’. Bovendien is goed nagedacht over de functie en de inrichting van het gebied op langere termijn. De essentie van Schaliken – een doorgangsgebied voor voetgangers – is op een mooie manier in het nieuwe ontwerp behouden en beter leesbaar gemaakt”, weet Jan Vilain te vertellen.

Burgemeester Mien Van Olmen reageert: “Als burgemeester van een kleinere stad ben ik zeer trots dat we onze nominatie hebben kunnen verzilveren, ondanks het feit dat we tegen enkele grote steden moesten opboksen. Met de realisatie van het binnengebied hebben we een prachtig stuk groen in onze binnenstad terug aan onze burgers geschonken. Ze genieten hier elke dag van en als burgemeester is dit de mooiste erkenning. Deze publieksprijs bevestigt dan ook dat we op de juiste weg zijn.”

Infopunt Publieke Ruimte

Infopunt Publieke Ruimte is het kenniscentrum voor openbare ruimte van de Voetgangersbeweging vzw en aanspreekpunt voor professionelen, beleidsmakers en burgers die meer willen doen met hun leefomgeving. Infopunt Publieke Ruimte vertegenwoordigt 170 Vlaamse steden en gemeenten, provinciale en gewestelijke overheidsinstellingen en private ondernemingen en organisaties die actief zijn op gebied van openbare ruimte. 

Zicht Scheldekaaien © AG VESPA, Frederik Beyens

Zicht Schaliken © Steven Neyrinck